İnce Bağırsaklarda Aşırı Bakteri Çoğalması (SİBO)

İnce bağırsaklar gıdaların sindirilmesinde ve emiliminde büyük rol oynamasının yanı sıra bağışıklık sisteminin de önemli bir parçasıdır. Aktif bir lenfoid hücre ağına sahiptir. Bunlar bağışıklık sisteminin enfeksiyonlarla savaşan ve bağışıklığı düzenleyen hücreleridir.  İnce bağırsaklarda belirli bir sayıda ve türde bakterilerin varlığı sağlıklı bir kişide olması gereken normal  bir durumdur. Orada yerleşik bulunan yararlı bakteriler bağırsakların gıdalarla alınan kötü (patojenik) bakterilere ve mayalara karşı korunmasında yardımcı olur. Ayrıca gıda maddelerinin emilmesi, kısa zincirli yağ asitleri gibi bazı yararlı maddelerin üretilmesi, folat ve K vitamini vb vitaminlerin sentezi  başlıca görevlerindendir. Bakteriler gıdaların sindirim kanalı içerisinde  bağırsak kaslarının normal kasılmalarıyla ilerlemesini sağlayan dalga hareketinin sürdürülmesine de yardımcı olmaktadır.

SİBO nedir?

İnce bağırsaklarda aşırı bakteri çoğalması anlamına gelen bir kısaltma olan SİBO, ince bağırsaklarda bulunan bakteri sayısındaki artış ve/veya buradaki bakteri tiplerinde değişiklik olmasını ifade eder. Çoğu hastada SİBO tablosuna neden olan tek bir bakteri tipi değil, normalde kalın bağırsaklarda bulunması gereken çeşitli bakteri tiplerinin ince bağırsaklarda  çoğalmasıdır. Daha seyrek olarak ise SİBO ince bağırsaklarda normalde bulunan bakterilerin sayısının artmasına bağlı olabilir.

SİBO’nun ince bağırsaklarda yapı ve işlevi olumsuz etkilediği görülmüştür. İnce bağırsak mukozasının hücrelerine hasar vererek gıdaların sindirimi ve emilimini oldukça fazla etkiler. İnce bağırsak mukozasında meydana gelen hasar bağırsak geçirgenliğini artırabilir ve büyük moleküllerin kan akımına karışmasına neden olabilir (aşırı geçirgen bağırsak sendromu). Bağırsak duvarındaki  geçirgenlik artışının, gıda alerjilerine veya duyarlılıklara yol açtığı bilinmektedir. Bu aynı zamanda kronik enflamasyona ve otoimmün hastalıklara neden olan bağışıklık reaksiyonlarını içeren potansiyel komplikasyonlara da neden olur. Bakterilerin kendileri veya ürünleri kan akımına karışarak kronik yorgunluğa ve ağrılara neden olabilirler. Bakterilerin salgıladıkları asitler beyinde düşük dereceli enflamasyona neden olarak zihin bulanıklığı gibi nörolojik ve bilimsel semptomlara yol açabilirler.

Çok fazla sayıda ya da yanlış tipteki bakterilerin ince bağırsaklarda bulunması gıdaların sindirimini veya emilimini bozduğundan beslenme yetersizliklerine yol açabilir. Bu bakteriler özellikle B12 vitamini gibi B vitaminlerini alıp bunların kendi hücrelerimize ulaşarak emilmesinin önüne geçerler. Gıdalarla aldığımız bazı amino asitleri veya proteinleri tüketerek hafif bir protein yetersizliği ve bunların parçalanmasıyla amonyak üretiminde de artışa neden olurlar. Amonyak detoksifikasyon gerektiren zehirli bir bileşiktir. Vücudumuz normalde her gün bir miktar amonyak üretir ama bakterilerin neden olduğu ilave amonyak üretimi detoksifikasyon sistemimiz üzerinde ek bir yük oluşturur. Bakteriler aynı zamanda safra asitleri üretimini etkileyerek yağ emilimini azaltıp, A ve D vitamini gibi yağda çözünen vitaminlerin eksikliğine yol açabilirler.

SİBO Nedenleri

Vücudumuz farklı yollardan SİBO’yu önlemeye çalışır. Bunlar;

• Mide asidi sekresyonu (asidik ortam sağlanması)
• Bağırsak kaslarının aktivitesiyle bağırsak peristaltizmi denen dalgalı hareketin sürdürülmesi
• Bağırsak sıvısında immunglobulin salınımı
• Normalde kalın bağırsak içeriğinin ince bağırsağa geri gitmesini önleyen bir valfin varlığı. Bu valfe ileoçekal valf adı verilir ve ince bağırsakların son bölümü olan ileum ile kalın bağırsağın kese biçimindeki ilk parçası olan çekum arasında yer alır.

SİBO,  nedeni henüz araştırmaları devam eden karmaşık bir hastalık olup genellikle yukarıda belirtilen koruyucu mekanizmaların birden fazlasının bozulması ile ilgilidir. SİBO için birçok risk faktörü saptanmıştır. Bunlardan sık görülenleri aşağıda sıralanmıştır.

SİBO için Risk Faktörleri

• Mide asidinde azalma
• Hassas bağırsak sendromu
• Çölyak hastalığı
• Crohn hastalığı
• Bağırsak ameliyatları
• Diabetes mellitus (tip I ve tip II)
• Sık antibiyotik kullanımı
• Organ disfonksiyonları (karaciğer sirozu, kronik pankreatit ve böbrek yetmezliği gibi)
• Alkol tüketimi
• Doğum kontrol hapları

SİBO’nun Etkileri

SİBO’ya neden olan  bakteriler normal sindirimle ve gıdaların emilimiyle etkileşebilir ve bağırsak duvarını bozarak  “Geçirgen Bağırsak Sendromuna” neden olabilir.

2. Bakteriler aldığımız gıdaları kullandığından zaman içerisinde  demir, B12 gibi nütrientleri tüketerek anemiye neden olurlar.

3.  İnce bağırsaklarda ve bağırsakların üst bölümünde  büyük miktarda gaz oluşması karında şişlik, ağrı, kabızlık (IBS semptomları) geğirme ve flatülansa neden olur.

4. Bakteriler safra asitlerini parçalayarak (dekonjugasyon) yağ emilimiyle etkileşir. Safra asitlerinin eksikliği, yağların sindirimini bozarak yağda çözünen A ve D vitaminlerinin emilimi bozar ve yağlı dışkılamaya yol açar.

5. Bağırsak duvarındaki bozulma, tam olarak sindirilmeyen büyük gıda partiküllerinin vücuda girerek bağışıklık sisteminin bunlara tepki vermesine yani gıda alerjilerine / duyarlılığına neden olur. 

6. Bakterilerin kendileri de kan akımına karışabilir. Bakterilere ve onların hücre duvarlarıına karşı gelişen bağışıklık reaksiyonu vücut ağrılarına, kronik yorgunluğa ve karaciğerin yüklenmesine sebebiyet verir.

7. Bakteriler yüksek miktarda asit salgılayarak beyinde neden oldukları düşük dereceli enflamasyon sonucunda zihin bulanıklığı gibi nöroolojik ve bilişsel semptomlara yol açabilirler.

8 . Alkol tüketimi ve oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları) SİBO riskini  artırabilir

SİBO Semptomları nNelerdir?

En sık rastlanan SİBO semptomları şunlardır:

• Karın ağrısı/karında rahatsızlık hissi
• Karında şişlik
• İshal
• Kabızlık
• Gaz ve geğirme
• Daha şiddetli olgularda kilo kaybı ve vitamin noksanlıklarıyla ilgili semptomlar olabilir.

SİBO Nasıl Anlaşılır?

SİBO görülme sıklığıyla ilgili kesin bir bilgi yoktur. Bazı çalışmalara göre her hangi bir belirtisi olmayan sağlıklı kişilerin yüzde 6 ila 15’inde SİBO bulunurken bu oran, hassas bağırsak sendromu (iritabl kolon) bulunanlarda %80’lere yükseliyor.  
SİBO’nun yeterince tanı konulmayan bir durum olmasının sebebi, hastaların ve doktorların onun varlığından haberdar olmamasının yanı sıra en sık kullanılan testlerin (hidrojen ve metan gazı düzeylerin ölçen nefes testleri) halen çok yüksek oranda yanlış negatif sonuç vermesidir (yani bir kişide gerçekten hastalığın bulunduğu halde test sonucunun negatif çıkması).

SİBO Tedavisi

SİBO tedavisi için sıklıkla antibiyotikler kullanılır. Ancak çalışmalar antibiyotik tedavisine rağmen hastaların neredeyse yarısında bir yıl içerisinde SİBO nun  tekrarladığını göstermektedir. Bu da tek başına bakteri aşırı çoğalmasının tedavi etmenin  hastaların çoğunda yeterli olmadığını gösteriyor. Altta yatan nedenin veya yatkınlaştırıcı faktörün bulunması kesin tedavi için önemli olabilir.

SİBO ile yukarıda saydığımız faktörler ve hastalıklar arasında bağlantı olmakla birlikte bağırsak hareketlerindeki (motilite) anormallikler de SİBO oluşmasında önemli bir yere sahiptir. SİBO hastalarında ince bağırsaktan besinlerin geçiş süresinde anlamlı bir uzama olduğu biliniyor. Hastalar standart bir antibiyotik tedavisinden veya (bizim tercih ettiğimiz) bitkisel kürden sonra ince bağırsaklardaki kas kontraksiyonlarını artıran bir prokinetik ajandan yarar görebilirler.

SİBO araştırmaları devam ederken biz bu hastalığın karmaşık yapısını daha iyi anlamaya başlıyor ve başarıyı artırmak için tedavinin bireye göre biçimlendirilmesi gerektiğini görüyoruz.

İnce Bağırsak Savunmasını Güçlendirmek için:

• Derin, dinlendirici uyku
• Stres yönetimi
• Sakin ortamda yemek
• Antasitlerin bırakılması
• Gıdaları iyi çiğnemak
• Tuvalet ihtiyacını tutmadan gidermek
• Yemek yerken başka bir işle uğraşmamak (TV, telefon, iş vb. )
• Safra üretimini taurin ve fosfatidilkolin ile desteklemek