Tiroid Hastalıkları ve
Beraberinde Getirdiği Risk Faktörleri

Genel anlamda, tiroid bezinin büyümesine guatr denilir. Guatra birden fazla hastalık neden olmaktadır. Tiroid bezinin gereğinden daha fazla hormon salgıladığı tiroid hastalığına “Hipertiroidi”,daha az hormon salgıladığı hastalığına ise “Hipotiroidi”, hormon düzeylerinin normal olduğu duruma da “ötiroidi” ismi verilmektedir. Nodül, tiroid bezinde bulunmaması gereken kitledir. Her üç durumda da nodül görülebilmektedir ve bu nodül dokusunun fonksiyonel olup olmamasına göre soğuk ya da sıcak nodül adı verilmektedir. Tiroid hormonları tüm vücut hücrelerinin ve organların çalışmasını düzenlediği için, tiroid bezinde normalden sapmanın teşhiş edilmesi çok önemlidir. Teşhis, doktor muayenesi, laboratuvar tetkikleri ve radyolojik görüntüleme ile konulmaktadır.

Tiroid bezinden salgılanan tiroksin kalbin bir dakikadaki atım sayısı (nabzı) ve kalbin bir atımda pompaladığı kanın miktarını (debisini) düzenlemektedir.

Hipertiroidizm kalp atışının hızlanmasına (taşikardi) ve ritminin bozulmasına (aritmi) neden olur. Bunun sonucunda hasta “çarpıntı” hisseder. Ayrıca, guatr tedavisinde kullanılan tiroid hormonu gereğinden yüksek dozda kullanılırsa aynı şekilde kalp ritmi bozulur. Hipertiroidi tedavisinden sonra hastanın ilk fark ettiği şey kalp çarpıntısının hızla normale dönmesidir. Tiroid hastalığına bağlı olduğu bilinmeden, bu hastalara genellikle uzun süre ritm düzeltici tedaviler uygulanır ancak sonuç almak pek mümkün olmaz. Zira, asıl neden olan tiroid hastalığı tedavi edilmeden bu belirtiler normale dönmez.

Hipotiroidizm denilen tiroid hormonu yetmezliğinde kalp yavaşlayarak, dakikada 70’in altına düşer. Ayrıca, hastanın kolesterolü de yükselir. Yüksek kolesterol, diyet ve ilaçlarla da düşmez. Hastanın tiroid hormon yetersizliği kısa sürede tedavi edilmezse yükselen kolesterol kalp ve beyin damarlarını tıkayabilir, kalp krizi ve inme olasılığı artar. Gerek kalp atımı yavaş olan hastaların tedavi öncesi tetkikinde gerekse yüksek kolesterolün tanısı aşamasında tiroid hastalığı yönünden inceleme yapılmalı, bu hastalara tedavi aşamasında yeterli dozda tiroid hormonu verilmelidir. Bu tedavi ömür boyunca yakın takipte sürmek zorundadır.
Tiroid bezi fonksiyon bozukluğunun teşhisi için kanda tiroid fonksiyon testlerinin düzeyi ölçülmelidir. Bu ölçümlerden en değerlisi de kanda TSH düzeyinin ölçümüdür. Diğer testler ise T4 ve T3 düzeyi ölçümleridir. Eğer tiroid hormonu yetersiz veya gereğinden fazla ise öncelikle bunun nedeni ve türü modern tekniklerle saptanmalı, sonra guatrın çeşidine göre tedavi yapılmalıdır.

Kemik erimesi tiroid hastalığının kendisine ve kullanılan tiroid ilaçlarına bağlı olarak oluşabilir. Kemik erimesi risk grubunda olan tiroid hastalarının bu konuda doktor gözetimi alması tavsiye edilir.

Düzenli adet görebilmek için vücudumuzdaki birçok hormonun sağlıklı bir denge içinde olması gerekir. Ancak, adet düzensizliği denildiğinde ilk olarak cinsiyet hormonlarındaki bozukluklar, yani kadındaki östrojen ve progesteronun kandaki seviyesi ve dengesi akla gelir. Ancak birçok hastada cinsiyet hormonları normal olduğu halde tiroid hormonlarının yetersiz (hipotiroidizm) veya aşırı olarak salgılanmasına (hipertiroidizm) bağlı olarak adet düzensizliği görülebilir.

Tiroid hormonu bozukluğuna bağlı adet düzensizliklerinde klasik östrojen-progesteron tedavisi çoğunlukla başarılı olmaz. Bu hastalarda öncelikle tiroid hormon bozukluğu tedavi edilip 3-6 aylık bir süreden sonra adet düzensizliğinin düzelmesi beklenir.

Tiroid hormon bozuklukları kadınlarda yumurtlama fonksiyonunun bozulmasına, adet düzensizliklerine ve kısırlığa neden olabilir. Hem tiroid hormon fazlalığında hem de tiroid hormon yetersizliğinde kadınlarda üreme fonksiyonları azalır. Bu nedenle kısırlık teşhisi konulan kadın hastalarda tedaviye başlamadan önce tiroid hastalıkları ile ilgili incelemeler yapılmalıdır.

Erkeklerde görülen tiroid hastalıklarında sperm olarak adlandırılan erkek üreme hücrelerinde hareket (motilite) bozuklukları saptanmıştır. Sperm motilitesinin bozulması kısırlık nedeni olabilmektedir. Bu nedenle kısırlık tanısı olan erkek hastalarda tedaviye başlamadan önce tiroid hastalığı araştırması yapılmalıdır.

Bebeklerde görülen tiroid hastalıkları genellikle annenin hamile iken geçirdiği tiroid hastalıklarının ve bu nedenle anneye uygulanmış olan tedavinin sonucunda ortaya çıkar. Bazen annede tiroid hastalığı yokken yeni doğan bebeklerde hiper/hipotiroidi veya tiroid nodülü görülebilir. Nadiren de olsa bebeklerde tiroid bezi hiç gelişmeyebilir (tiroid aplazisi). İlginç bir durum da tiroid bezinin yanlış yerde yerleşmesidir (ektopik tiroid).

Bebeklerde en sık karşılaşılan ve en çok korkulan tiroid hastalığı tiroid hormonunun yetersiz salgılanmasıdır. Neonatal hipotiroidizm olarak adlandırılan bu klinik tabloda, bebeklerin tiroid bezinden yeterli tiroid hormonu salgılanmaz. Bu da bebeğin fiziksel ve zeka gelişimini engeller. Bu bebeklerde başarılı tedavi genellikle tam sonuç verirken tedavi edilmeyen bebeklerde dramatik gelişme ve zeka geriliği kaçınılmazdır. İşte bu nedenle erken teşhis çok önemlidir.

Bu hastalığın görülme sıklığı ülkeden ülkeye ve kullanılan tarama testinin hassasiyetine göre değişmektedir. Avrupa’da her 3300 bebeğin birinde tiroid hormonu yetmezliği olduğu kabul edilmektedir. Ülkemizde ise hipotiroidi sıklığı 3344 canlı doğumda bir bulunmuştur. Tedavi edilmeyen vakalarda ciddi zeka geriliği ve asimetrik cücelik ortaya çıkar. Erken teşhis koyulmaz ise kalıcı zeka geriliği kaçınılmazdır. Normal kilonun altında doğan bebeklerde bu hastalık daha sık görülmektedir. Bebeklerde doğumdan sonraki ilk günlerde topuktan alınan kanda N-TSH ölçülmelidir. Bu tarama testi bebeklerin damarlarından kan alınarak yapılmaz, topuktan alınan kanda bu testi yapmak için özel laboratuvar kitleri vardır. Ülkemizde neonatal hipotiroidizmi vakit kaybetmeden tedavi edebilmek amacı ile TSH testi taraması her yenidoğanda ücretsiz olarak yapılmaktadır.

Tiroid hastalıkları, özellikle de tiroid hormon yetersizliği (hipotiroidizm) bütün ektodermal dokuların (dış ortamla temas halinde bulunan dokular) sağlığını bozar. Tırnaklar, deri ve saçlar da ektodermal dokularımızdandır. Tiroid hormon yetersizliği olan hastalarda tırnakların çabuk kırılması, zayıflayarak kat kat soyulması ve tırnakların üzerinde beyaz lekelerin oluşmasına rastlanmaktadır. Hipertiroidizmde ise saç dökülmesi görülmektedir. Hipotiroidizmde saçların dökülmesi daha nadir olmakla beraber saçların kalitesi önemli ölçüde bozulur. Bu hastalarda saçlar matlaşır, kabalaşır, kalınlaşır, çabuk kırılır ve saçlarda kepeklenme görülür.

Kilo sorunu olan her 4 kişiden birinde gizli (subklinik) tiroid yetersizliği bulunmaktadır. Tiroid hormonu metabolizma hızımızı belirleyen ana hormondur. Tiroid bezinin yetersiz hormon salgıladığı durumlarda metabolizma yavaşlar ve obezite ortaya çıkar. Obezite genellikle, göz çevresinde, göbek etrafında ve vücudun alt bölgelerinde kendini gösterir. Ayrıca tiroid hormon eksikliği kilo alımının yanısıra vücudun ödemli olmasına neden olur. Zayıflama rejimine girecek hastalarda öncelikle tiroid hormonu ölçümleri yapılmalıdır. Bu amaçla tarama testi olarak TSH ölçülmelidir.

Hipotiriodizmde kabızlık, kronik yorgunluk hipertiroidizmde ise ishal ve bulantı görülebilmektedir. Tiroid hastalıklarının çoğunda ise unutkanlık, eklem ağrıları, kramplar, yorgunluk, isteksizlik, depresyona eğilim ve cinsel isteksizlik görülebilir.

Tiroid hormonlarındaki herhangi bir bozukluk, vücuttaki tüm sistemleri etkileyerek çok önemli sağlık sorunları oluşturmaktadır. Bu kadar önemli olan bu hormon sistemi doktorunuza başvurarak ve başta kanda TSH ölçümü olmak üzere T3, T4 hormon düzeylerinin ölçümleri yapılarak kontrol edilmelidir.