HIV Enfeksiyonunda Tanı Yöntemleri

HIV (Human Immmunodeficiency Virus), Türkçe’de İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü olarak adlandırılan bir hastalık etkenidir. Virüs insan bağışıklık hücrelerine nüfuz ederek bağışıklık sistemini zayıflatır ve fırsatçı enfeksiyonların ortaya çıkmasına neden olur.

HIV + (pozitif) olmak, kişinin vücudunda HIV virüsünün bulunduğu anlamına gelir. Ancak bu, kişinin hemen hasta olduğu anlamına gelmez. HIV, uzun yıllar belirti göstermeyebilir. Tedavi ile HIV pozitif kişiler sağlıklı ve uzun bir yaşam sürebilir.

AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) HIV tarafından oluşturulan, Türkçe'de "Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu" olarak adlandırılan bir hastalıklar tablosudur. Bağışıklık hücrelerinin yüksek düzeyde tahribatı sonucu fırsatçı enfeksiyonların ilerleyerek ciddi hastalık tabloları oluşturması durumudur. Yetersiz bağışıklık sistemi durumlarında ortaya çıkan bakteriyel, viral, mantarlara bağlı ya da protozoal enfeksiyonlara fırsatçı enfeksiyonlar adı verilmektedir. Erken tanı ve gelişen tedavi koşulları ile HIV pozitif kişiler AIDS dönemine geçmeden uzun yıllar yaşayabilmektedir.

15-64 yaş aralığındaki herkesin en az bir kez HIV testi yaptırması gerekiyor.

• 15-64 yaş aralığındaki herkesin en az bir kez HIV testi yaptırması önerilmektedir.
• Korunmasız cinsel ilişkiye girenler veya bilinmeyen partneri olanlar.
• Kan yoluyla bulaş riski taşıyan kişiler (kan nakli, ortak enjektör kullanımı gibi).
• Hamileler (Bebeklerine bulaşı önlemek için).

HIV/AIDS enfeksiyonun tanısı hastalığa özgü laboratuvar testleri ile konulmaktadır.

HIV testi yaptırmak için maruziyet sonrası geçen süreye göre uygun test seçilmelidir.
Risk Değerlendirmesi- Potansiyel maruziyeti ve semptomları (ateş, boğaz ağrısı, döküntü, şişmiş lenf düğümleri) değerlendirin.

Not: Eğer yakın zamanda HIV’e maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, en erken test 10-14 gün içinde HIV RNA PCR testi ile yapılabilir. Ancak, kesin doğrulama için 3 ay sonra HIV 1+2 Antikor Testi yapılmalıdır.

HIV teşhisinde kullanılan testler şunlardır:

HIV RNA (PCR)- Moleküler Testler 
HIV RNA testi, HIV virüsünün genetik materyalini (RNA) doğrudan tespit ederek HIV’in erken dönemde saptanmasına yardımcı olur.
HIV’in bulaştığı ilk 8-10 gün boyunca mevcut testlerle virüs tespit edilemez. Bu süreye ‘Eklips Dönemi’ denir.
Moleküler yöntemler; (PCR)

• Eklips döneminin sona erdiği, bulaşmadan ortalama 10 gün sonrasında PCR yöntemiyle viral RNA’nın tespiti yapılır. Bu test, virüsü maruziyetten yaklaşık 10 ila 14 gün sonra, antikorlar tespit edilebilir hale gelmeden önce belirleyebildiğinden, HIV'in erken teşhisinde kullanılır.
•  Ayrıca diğer HIV testlerinden elde edilen belirsiz sonuçları doğrulama ve tanımlanmış HIV enfeksiyonunda prognoz ve tedavinin takibinde etkilidir.
•  Antikor yanıtının yetersiz olduğu akut HIV enfeksiyonunun tanısında kullanılır.

Serolojik Testler- HIV Tarama Testleri
Tüm şubelerimizde 4. Nesil HIV Elisa testi Biomerux cihazında çalışılmaktadır.
Bu test, HIV-1 ve HIV-2 antikorlarını ve HIV-1 p24 antijenini tespit eder.
HIV enfeksiyonunun tanısında HIV-1/2‘ye özgü antikor veya antikor ile birlikte HIV-1 p24 antijenini de saptayan ELISA testleri sıklıkla kullanılmaktadır. Bu testler kullanılan antijen ve/veya konjugatın özelliğine göre kuşaklara ayrılmaktadır. Günümüzde HIV-1 ve HIV-2 antikorları ile birlikte HIV-1 p24 antijenini saptayabilen ve “combo” olarak adlandırılan dördüncü kuşak ELISA testlerinin kullanımı önerilmektedir.
Dördüncü kuşak ELISA testlerinin duyarlılığı diğer test kitlerine göre daha yüksektir ve enfekte bireyleri erken evrede yaklaşık 14. günde saptayabilmektedir.
Virüsün bulaşması sonrasında eklips dönemi olarak bilinen ilk sekiz-on günlük dönemde enfeksiyonun tespitine yönelik serolojik veya virolojik herhangi bir tanı metodu bulunmamaktadır. Eklips döneminin sona erdiği, bulaşmadan ortalama 10 gün sonrasında PCR yöntemiyle viral RNA‘nın, bundan 4-10 gün sonrasında ise ELISA ile p24 antijeninin tespiti ile anlaşılır. Antikorların saptanamadığı bu dönem akut HIV enfeksiyonu olarak adlandırılmaktadır. Viral partikül miktarında hızlı artışın olduğu bu dönemde bulaştırıcılık çok yüksektir.

Negatif Sonuç (HIV Non-Reaktif): Tüm örnekler dördüncü kuşak ELISA testleri ile HIV-1/2 antikor ve p24 antijen varlığı açısından tarandıktan sonra klinik olarak HIV enfeksiyonu bulguları ve temas öyküsü yoksa sonuç ‘’HIV non-reaktif’’ olarak raporlanır. Bu HIV enfeksiyonu tespit edilmediği anlamına gelir. Ancak erken dönemde yapılan testler yanıltıcı olabilir, bu nedenle şüpheli durumlarda test tekrar edilmelidir.

Klinik bulgu varlığında ise test sonucu ‘’HIV non-reaktif’’ olarak bildirilmekle birlikte iki-dört hafta sonra testin tekrarı önerilir. Erken dönemde yapılan bir testin negatif çıkması enfeksiyonun vücutta tamamen olmadığı anlamına gelmemektedir. Enfeksiyon şüphesi olan kişilerin testin sonucu negatif dahi olsa uygun zamanda testi yenilemesi gerekmektedir.

Kısa süre önce riskli temas varlığı ya da akut retroviral sendrom bulguları varlığında hemen viral HIV RNA çalışılmalıdır. NAT ile pozitiflik saptandığında sonuç ‘’HIV-1 pozitif’’, negatif ise ‘’HIV-1 negatif’’ olarak raporlandırılır.