Mevsimsel alerji nedir, nasıl oluşur?

Saman nezlesi veya alerjik rinit olarak da bilinen mevsimsel alerjiler, polen, küf sporları veya evcil hayvan tüyleri gibi havadaki partiküllere karşı yaygın bir bağışıklık sistemi tepkisidir. Bu alerjenler vücudun bağışıklık sistemini histamin salgılaması için tetikleyerek hapşırma, burun akıntısı veya tıkanıklığı, gözlerde kaşıntı, boğazda tahriş ve yorgunluk gibi semptomlara neden olur. Mevsimsel alerjiler genellikle belirli bitkilerin çiçek açtığı ve havaya polen saldığı yılın belirli zamanlarında ortaya çıkar, ancak toz akarları veya evcil hayvan tüyleri gibi iç mekan alerjenleri aynı tabloyu mevsimlerden bağımsız olarak tetikleyebilir.

Mevsimsel alerjilerin şiddeti kişiden kişiye değişebilir; bazıları hafif semptomlar yaşarken, diğerleri günlük yaşamlarını önemli ölçüde etkileyen daha şiddetli reaksiyonlardan muzdarip olabilir. Mevsimsel alerjiler genellikle yaşamı tehdit etmese de rahatsızlığa neden olabilir, üretkenliği ve yaşam kalitesini etkileyebilir. Yapılması gerekenler arasında bilinen alerjenlerden kaçınmak, antihistaminikler veya uygun burun damlaları gibi reçetesiz veya reçeteli ilaçlar kullanmak ve bağışıklık sistemini belirli alerjenlere karşı duyarsızlaştırmak için alerji testi ve sonuca göre gerekirse immünoterapi yaptırmak yer alabilir.

Nasıl Belirti Verir?

Alerjik rinit veya saman nezlesi olarak da bilinen mevsimsel bahar alerjileri, şiddeti kişiden kişiye değişebilen bir dizi semptom gösterir:

• Hapşırma: Kontrol edilemeyen hapşırma nöbetleri genellikle polene maruz kalmanın tetiklediği mevsimsel alerjilerin en erken belirtilerinden biridir.
• Burun Tıkanıklığı: Burun kanallarının iltihaplanması tıkanıklığa yol açarak nefes almada zorluğa ve tıkanıklık hissine neden olur.
• Kaşıntılı, Sulu Gözler: Aşırı yaşarmanın eşlik ettiği gözlerde tahriş ve kaşıntı, alerjik rinitin yaygın belirtileridir.
• Boğaz Kaşıntısı: Geniz akıntısı boğazda tahrişe ve ağrıya neden olarak rahatsızlığa yol açabilir.
• Öksürük: Özellikle geceleri devam eden öksürük, geniz akıntısı veya boğaz tahrişinden kaynaklanabilir.
• Yorgunluk: Alerji semptomları yorgunluğa ve enerji seviyelersinde azalmaya neden olarak günlük aktiviteleri ve üretkenliği etkileyebilir.

Önleyici Tedbirler Nelerdir?

Alerjenlerden tamamen kaçınmak zor olsa da, birkaç önleyici tedbir polene maruz kalmayı en aza indirmeye ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir:

Polen Sayımlarını İzleyin

Hangi polene karşı alerjiniz olduğunu biliyorsanız ve bu konuda yayın yapan güvenilir bir kaynak mevcutsa yerel polen tahminleri hakkında bilgi sahibi olun ve polen seviyelerinin düşük olduğu zamanlarda açık hava etkinlikleri planlayın.
https://polenalerji.ankara.edu.tr/
https://polenalerji.ege.edu.tr/

• Kapalı Alanları Polensiz Tutun: Özellikle rüzgarlı günlerde polenlerin kapalı alanlara girmesini önlemek için pencereleri ve kapıları kapatın.
• Hava Temizleyicileri Kullanın: Polenleri ve havadaki diğer alerjenleri hapsederek iç mekan hava kalitesini artıran hava temizleyici (HEPA filtreli) cihazlar kullanın.
• Koruyucu Giysiler Giyin: Dışarıdayken, polen solunmasını ve göz tahrişini azaltmak için maske ve koruyucu gözlük takın.
• İyi Hijyen Uygulamaları Yapın: Dışarıda vakit geçirdikten sonra cildinizdeki ve giysilerinizdeki polenleri temizlemek için duş alın ve kıyafetlerinizi değiştirin.

Tedavisi Nasıl Olur?

Mevsimsel bahar alerjilerini yönetmek ve semptomları hafifletmek için çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur:

• Antihistaminikler: Reçetesiz veya reçeteli antihistaminik ilaçlar, histaminin etkilerini bloke ederek hapşırma, kaşıntı ve burun akıntısını hafifletebilir.
• Dekonjestanlar: Oral veya nazal dekonjestanlar burun tıkanıklığını azaltabilir ve nefes almayı iyileştirebilir.
• Nazal Kortikosteroidler: Reçeteli burun spreyleri burun kanallarındaki iltihabı azaltarak tıkanıklık ve hapşırma gibi semptomları hafifletebilir.
• İmmünoterapi: Şiddetli alerjisi olan bireyler için bağışıklık sistemini test yapılarak belirlenmiş alerjenlere karşı duyarsızlaştırmak için doktorunuz tarafından alerji iğneleri önerilebilir.
• Diğer İlaçlar: Alerjik rinit semptomlarını yönetmek için hafifletmek için doktorunuz tarafından gerek görülürse lökotrien modifiye edici ilaçlar ve mast hücre stabilizatörleri reçete edilebilir.

Teşhis Nasıl Yapılır?

• Tıbbi Geçmiş: Sağlık hizmeti sağlayıcıları, mevsimsel alerji olasılığını değerlendirmek için semptomlar, tetikleyiciler ve tıbbi geçmiş hakkında bilgi alacaktır.
• Fiziksel Muayene: Kapsamlı bir muayene, burun tıkanıklığı ve iltihaplanma gibi alerjik rinit belirtilerini ortaya çıkarabilir.
• Alerji Testi: Deri testleri, Spesifik IgE testleri ve moleküler alerji testleri gibi laboratuvar kan testleri, alerjik reaksiyonları tetikleyen alerjenleri yüksek doğrulukla belirleyerek tedavi kararlarına rehberlik edebilir.
  Mevsimsel bahar alerjilerinin teşhisi, laboratuvar kan testi gibi gelişmiş teşhis teknikleri de dahil olmak üzere kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Alerji testleri, bireylerde alerjik reaksiyonları tetikleyen belirli alerjenleri tanımlamak için kullanılan temel araçlardır. Bu testler, alerjinin varlığının doğrulanmasında, semptomlardan sorumlu spesifik alerjenlerin belirlenmesinde ve uygun tedavi stratejilerinin yönlendirilmesinde çok önemli bir rol oynar.
  Alerji testleri uygulama yöntemlerine göre temel olarak iki kategoriye ayrılabilir: kan testleri ve deri testleri. Bu testlerin her biri farklı avantajlar sunar:
• Deri Testleri: Prick veya scratch testi olarak bilinen deri testi, yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.
  Bu prosedür sırasında, şüpheli alerjenler (örneğin, polen, evcil hayvan tüyleri veya küf alerjenleri) az miktarda cilt yüzeyine uygulanır.
  Belirli bir alerjene karşı hassasiyet varsa, uygulama bölgesinde kızarıklık, şişme veya kaşıntı ile karakterize lokalize bir alerjik reaksiyon meydana gelebilir.
  Deri testleri, ani alerjik reaksiyonları değerlendirmek için değerlidir ve semptomları tetikleyen belirli alerjenleri tanımlamakta yardımcı olabilir.
• Kan Testleri (Spesifik IgE testleri): Kan testleri, diğer alerjiler gibi bahar alerjileri için önemli bir tanı aracıdır. Özellikle spesifik IgE (İmmünoglobulin E) testi, mevsimsel bahar alerjileri için önemli tanı aracıdır.
  Özellikle spesifik IgE testi, kan dolaşımındaki bulunan, alerjene özgü, alerjik reaksiyonlara aracılık eden (veya alerjik reaksiyonlardan sorumlu olan) IgE antikorlarının seviyelerini ölçerek alerjik hassasiyetler hakkında bilgi sağlar.
  Spesifik IgE testileri ile polen, küf, evcil hayvan tüyleri ve gıda alerjenleri dahil olmak üzere çeşitli alerjenlere karşı IgE antikor seviyelerini değerlendirilir.
  Kan testleri, deri prick testi yapılamayan bireyler için özellikle değerlidir.
• Moleküler Alerji Testleri: Mevcut testlere ek olarak son yıllarda moleküler alerji testi (bileşen bazlı IgE alerji testi) geliştirilmiştir. Çoklu alerji duyarlılığı olan veya tam olarak açıklanamayan klinik belirtilere sahip olan hastalarda bireysel alerjenlerin klasik yöntemlerle saptanması zor ve  uzun bir prosedürdür. Bu tür durumlarda yapılacak kapsamlı bir alerjen taraması, hastanın duyarlılık profiline ilişkin net bir tablo çizerek allerjen maruziyetinin doğru teşhisi ve maruziyetin önlenmesi için yardımcı olur. Kan örneği ile çalışan moleküler alerji testleri, PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) veya alerjen bileşen testi gibi yöntemlerle spesifik alerjenik molekülleri tanımlayan daha gelişmiş bir teşhis yöntemidir.
  Bu testler, alerjik reaksiyonları tetikleyen alerjenlerin kesin bileşenleri hakkında ayrıntılı bilgi sağlar ve teşhis ve tedaviye daha özel bir yaklaşım sunar.

Sonuç

Bahar alerjileri yaşam kalitenizi olumsuz yönde etkileyebilir. Ancak doğru bilgi ve uygun tıbbi destekle semptomları etkili bir şekilde yönetmek mümkündür. Alerjisi olanlar, doğru tanı alarak ve uygun tedavi arayışına girerek mevsimsel alerjilerle başa çıkabilirler. Önleyici tedbirler almak da semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Mevsimsel alerjiniz olduğundan şüpheleniyorsanız, doktorunuza danışarak kişiselleştirilmiş rehberlik ve tedavi seçenekleri hakkında bilgi alabilirsiniz.

Referanslar:

American College of Allergy, Asthma, and Immunology. (2022). Alerjik Rinit (Saman Nezlesi). https://acaai.org/allergies/types/hay-fever-rhinitis
Mayo Clinic. (2022). Alerjiler: Genel bakış. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/allergies/symptoms-causes/syc-20351497
Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü. (2017). Alerjik Rinit (Saman Nezlesi). https://www.niaid.nih.gov/diseases-conditions/allergic-rhinitis-hay-fever