Östrojen vücut tarafından üretilen steroid yapıda bir hormondur. Esas olarak yumurtalıklarda üretilir, daha küçük miktarlarda yağ dokularında ve böbreküstü bezlerinde de oluşur. Erkeklerde testisler ve adrenal bezler, kadınlara göre daha düşük seviyelerde de olsa östrojen üretir.

Östrojenler dişi fenotipinin gelişimi ve sürdürülmesinde, germ hücresi olgunlaşmasında ve hamilelikte rol oynar. Ayrıca büyüme, sinir sistemi olgunlaşması, kemik metabolizması/yeniden şekillenmesi ve endotel duyarlılığı dahil olmak üzere cinsiyete özgü olmayan diğer birçok süreç için de önemlidirler.

Gebe olmayan premenopozal kadınlarda biyolojik olarak aktif olanöstrojen östradioldür (E2), postmenopozal kadınlarda ana östrojen, östrondur (E1). Üçüncü bir biyoaktif östrojen olan östriol (E3), ana hamilelik östrojenidir, ancak hamile olmayan kadın veya erkeklerde önemli bir rol oynamaz.

Östrojenin fonksiyonları çok yönlüdür:

Üreme Gelişimi: Östrojen, rahim, fallop tüpleri ve vajina gibi kadın üreme organlarının gelişiminde temeldir. Yumurtalıklardan yumurtaların olgunlaşmasını ve salınmasını uyararak adet döngüsünü düzenler.

Kemik Sağlığı: Östrojen, kemik yıkımını engelleyerek ve kemik oluşumunu uyararak kemik yoğunluğunun korunmasına yardımcı olur. Düşük östrojen seviyeleri, kırılgan ve kırılgan kemiklerle karakterize bir durum olan osteoporoz riskini artırabilir.

Kardiyovasküler Sağlık: Östrojenin, sağlıklı kan damarı yapısın sağlamak ve kolesterol seviyelerini düzenlemek de dahil olmak üzere kardiyovasküler sistem üzerinde koruyucu etkileri vardır. Premenopozal kadınlarda kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olur.

Ruh Halinin Düzenlenmesi: Östrojen beyindeki nörotransmitter seviyelerini etkileyerek ruh halini ve duygusal refahı etkiler. Östrojen seviyelerindeki dalgalanmalar, özellikle adet döngüsü ve menopoz sırasında ruh hali değişimleri, sinirlilik ve depresyon ile ilişkilidir.

Östrojen seviyeleri yaşam boyunca değişir, üreme yıllarında zirveye ulaşır ve yaşla birlikte düşer. Optimal östrojen seviyeleri yaş, cinsiyet ve üreme durumu gibi faktörlere bağlıdır. Menopoz öncesi kadınlarda, östrojen (E2) seviyeleri adet döngüsü sırasında aşağıdaki gibi değişir:

• Adet sonrası seviyeler 15 pg/mL kadar düşük olabilir
• Daha sonra seviyeler foliküler faz sırasında yumurtlama öncesi bir zirveye, tipik olarak 300+ pg/mL aralığında yükselir.
• Luteal fazda seviyeler düşer
• Adetler genellikle E2 seviyeleri 50 ila 100 pg/mL aralığında olduğunda meydana gelir

Menopoz sırasında östrojen seviyeleri önemli ölçüde düşer ve genellikle 30 pg/mL'nin altına iner. Erkeklerde östrojen seviyeleri çok daha düşüktür ve tipik olarak 10 ila 40 pg/mL arasında değişir.

Östrojen eksikliği olarak bilinen düşük östrojen seviyeleri, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir:

• Menopoz. Kadınlar yaşlandıkça yumurtalık fonksiyonları azalır ve bu da östrojen üretiminin azalmasına neden olur
• Yumurtalıkların cerrahi olarak alınması (Ooferektomi)
• Adet döngüsünün bozulmasına yol açan aşırı egzersiz veya düşük vücut ağırlığı (Amenore)
• Turner sendromu veya primer yumurtalık yetmezliği gibi belirli tıbbi durumlar
• Yumurtalıkları hedef alan kemoterapi veya radyasyon tedavisi

• Düzensiz veya hiç olmayan adet dönemleri
• Sıcak basmaları ve gece terlemeleri
• Cinsel ilişki sırasında vajinal kuruluk ve rahatsızlık
• Sinirlilik ve depresyon dahil olmak üzere ruh hali değişiklikleri
• Yorgunluk ve enerji azalması
• Kemik yoğunluğunda azalma ve kırık riskinde artış

Östrojen baskınlığı olarak bilinen yüksek östrojen seviyeleri, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir:

• Hormon tedavisi veya östrojen içeren doğum kontrol hapları
• Yağ dokusu aşırı östrojen üretebileceğinden obezite
• Hormon replasman tedavisi veya seçici östrojen reseptör modülatörleri gibi belirli ilaçlar veya takviyeler
• Östrojen metabolizmasının bozulmasına yol açan karaciğer fonksiyon bozukluğu
• Üreme çağındaki kadınlarda görülen hormonal bir bozukluk olan polikistik over sendromu (PCOS)

• Düzensiz adet dönemleri veya ağır adet kanaması
• Meme hassasiyeti veya şişliği
• Özellikle kalça ve uyluklarda kilo alımı
• Ruh hali değişimleri ve sinirlilik
• Fibrokistik meme değişiklikleri
• Kan pıhtılaşması veya inme riskinde artış

• Kadınlarda hipogonadizm ve oligo-amenorenin değerlendirilmesi
• Yardımcı üreme protokollerinde yumurtalık durumunun değerlendirilmesi
• LH (luteinizan hormon) ölçümleriyle birlikte, hipogonadal menopoz öncesi kadınlarda östrojen replasman tedavisinin izlenmesi
• Erkeklerde jinekomasti dahil feminizasyon durumunun değerlendirilmesi
• Erkeklerde ve daha az oranda kadınlarda östrojen üreten neoplazmların teşhisi
• Kadınlarda ve daha az oranda erkeklerde erken ve gecikmiş ergenliğin tanı ve tedavisinin bir parçası olarak
• Seks steroid metabolizmasındaki şüpheli bozuklukların (örn. aromataz eksikliği ve 17 alfa-hidroksilaz eksikliği) tanısı ve tedavisinin bir parçası olarak
• Menopoz sonrası kadınların ve daha az derecede yaşlı erkeklerin kırık riski değerlendirmesinde klinik değerlendirmeye, görüntüleme çalışmalarına ve kemik mineral yoğunluğu ölçümüne yardımcı olarak
• Menopoz sonrası kadınlarda düşük doz kadınlık hormonu replasman tedavisinin izlenmesi
• Antiöstrojen tedavinin izlenmesi (örn. aromataz inhibitör tedavisi)
• Test sıklığı semptomlara, altta yatan koşullara ve sağlık hizmeti sağlayıcıları tarafından belirlenen tedavi planlarına bağlıdır.

Östrojen, üreme sağlığındaki rolünün ötesinde vücutta çeşitli işlevleri olan hayati bir hormondur. Hem düşük hem de yüksek seviyeler çeşitli sağlık komplikasyonlarına yol açabileceğinden, optimum östrojen seviyelerini korumak genel sağlık için gereklidir. Östrojen dengesizliğini düşündüren semptomlar yaşıyorsanız, bireysel ihtiyaçlarınıza göre uygun değerlendirme ve yönetim için bir sağlık uzmanına danışmanız çok önemlidir.