Hemoglobin A1c (HbA1c) testi, bireyin uzun dönemdeki kan şekeri kontrolü hakkında değerli bilgiler sağlayan, çok önemli bir parametredir. Bu test, glikolize hemoglobin olarak da bilinen, son iki ila üç ay içindeki ortalama kan şekeri seviyelerini değerlendirmemizi sağlayan bir testtir. Glikolize hemoglobin yüzdesinin değerlendirilmesi, diyabetli hastalarda tedavinin takibinde, diyabet teşhisinde ve diyabet riski yüksek olan (prediyabet) hastaların belirlenmesinde kullanılır.

Bu test, günlük glukoz kontrolünün belirlenmesinde yararlı değildir ve evde yapılan günlük kan şekeri testinin yerine kullanılmamalıdır.

Hemoglobin A1c testi öncelikle yüksek kan şekeri seviyeleri ile karakterize kronik bir durum olan diyabeti izlemek ve yönetmek için kullanılır. Kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir protein olan hemoglobin, akciğerlerden vücuda oksijen taşır. Kan şekeri seviyeleri yüksek olduğunda, glukoz molekülleri hemoglobine bağlanarak glike hemoglobin oluşturur. Bu nedenle, HbA1c düzeyi eritrosit ömrüne bağlı olarak yaklaşık son 8-12 haftalık ortalama glukoz konsantrasyonunu yansıtır ve uzun vadeli glisemik kontrol için kan ve idrar glukoz ölçümlerine göre çok daha iyi bir göstergedir.

Normal Aralık ve Yorumlama:
Hemoglobin A1c testinin sonuçları yüzde olarak ifade edilir ve glike hemoglobinin toplam hemoglobine oranını gösterir. Amerikan Diyabet Derneği (ADA) HbA1c sonuçlarının yorumlanması için aşağıdaki yönergeleri sunmaktadır:

Normal: %5,7'nin altında
Prediyabet: %5,7 ila %6,4
Diyabet: %6,5 veya daha yüksek

Normal bir HbA1c seviyesi kan şekeri kontrolünün iyi olduğunu gösterirken, yüksek seviyeler glisemik kontrolün zayıf olduğunu ve diyabetle ilişkili komplikasyon riskinin arttığını gösterir. Prediyabetiklerde, diyabete ilerlemeyi önlemek için yaşam tarzı değişikliklerine ihtiyaç duyulduğunu gösteren bir uyarı işaretidir. HbA1c değeri 5,7 ila 6,4 arasında olan hastaların gelecekte diyabet geliştirme riskinin yüksek olduğu kabul edilmektedir.

Yüksek HbA1c seviyeleri (%6,5 veya daha yüksek) kötü kontrol edilen diyabetin göstergesidir. Yüksek kan şekeri seviyelerine uzun süre maruz kalmak kardiyovasküler hastalık riskini arttırır, böbrek hasarı, sinir hasarı ve görme sorunları gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. HbA1c seviyesi yüksek olan kişilerde, sağlık uzmanları, kan şekeri yönetimini iyileştirmek için tedavi planlarını, ilaçları veya yaşam tarzı müdahalelerini buna göre ayarlamaktadır. Kan şekeri çok yüksek olan diyabetik hastalarda, normal bireylere göre 2 ila 3 kat daha yüksek HbA1c değerleri görülür.

Yüksek HbA1c seviyeleri nedenleri arasında ilaç uyumsuzluğu, yetersiz insülin dozları, diyet hataları, fiziksel aktivite eksikliği ve artan stres seviyeleri yer almaktadır. Kontrolsüz diyabetle ilişkili komplikasyonları önlemek için düzenli izleme ve zamanında müdahale şarttır.

Daha az görülmekle birlikte, düşük HbA1c seviyeleri de sağlık riskleri oluşturabilir. Normal aralığın altındaki bir seviye, kan şekeri seviyelerinin çok düştüğü aşırı hipoglisemiye işaret edebilir. Bu durum agresif diyabet yönetimi, yanlış ilaç dozajı veya düzensiz beslenme düzeninden kaynaklanabilir.

Düşük HbA1c seviyeleri baş dönmesi, kafa karışıklığı ve bayılma gibi semptomlara yol açabilir. Şiddetli hipoglisemi hayatı tehdit edici olabilir ve diyabet yönetiminde bir denge kurmanın önemini vurgular. Hekiminiz tehlikeli derecede düşük kan şekeri seviyelerinin ortaya çıkmasını önlemek için ilaç dozajlarını ayarlayabilir, diyet değişiklikleri önerebilir veya tedavi planlarını değiştirebilir.

“Eritrosit ömrünü kısaltan klinik durumları olan hastalarda hatalı düşük HbA1c sonuçları görülebilir. Eritrosit ömrünü etkileyen klinik durumlar gözlendiğinde HbA1c glisemik kontrolü doğru şekilde yansıtmayabilir. Bu kişilerde “Fruktozamin”, glisemik kontrolün alternatif bir ölçümü olarak kullanılabilir.

Hemoglobin A1c testi, diyabet yönetiminde ve uzun vadeli kan şekeri kontrolünün değerlendirilmesinde hayati bir araçtır. Yüksek ve düşük HbA1c seviyelerinin sonuçlarını anlamak hem sağlık uzmanları hem de diyabetli bireyler için çok önemlidir. Uygun müdahalelerle birlikte düzenli izleme, optimum glisemik kontrolün sürdürülmesine, komplikasyon riskinin azaltılmasına ve genel sağlığın geliştirilmesine yardımcı olabilir. Herhangi bir tıbbi testte olduğu gibi, kişiselleştirilmiş ve etkili HbA1c testi kan şekeri konsantrasyonundaki uzun vadeli dalgalanmaları yansıttığından, son haftalarda iyi kontrol altına alınan diyabetli bir hastada hâlâ yüksek HbA1c konsantrasyonu bulunabilir. Daha önce iyi kontrol altında olan ancak şu anda yeterince kontrol edilemeyen diyabetli bir hasta için bunun tersi görülebilir.

Bazı hemoglobinopatiler, kırmızı kan hücrelerinin ömrünün azalmasına neden olur ve ölçülen HbA1c konsantrasyonu, hastanın glisemik kontrolünün gerçek değerini göstermez ve yanlış yorumlanmaya yol açabilir. Hemoglobin varyantlarının varlığında, HbA1c sonuçları etkilenebilir. Bu kişilerde hatalı sonuçların rapor edilme olasılığının azalttığı için iyon değiştirici kromatografi yönteminin kullanılması önerilir.

Hemolitik anemi vakalarında eritrositlerin ömrü kısalır ve HBA1c sonuçlarının düşmesine neden olur. Bu etki aneminin ciddiyetine bağlı olarak değişir. Polisitemili veya postsplenektomili hastalarda, eritrositlerin ömrünün biraz daha uzun olması nedeniyle yüksek HBA1c değerleri bulunabilir. Bu rahatsızlıklara sahip hastalardan alınan HbA1c sonuçları yorumlanırken dikkatli olunmalıdır.

Anormal Hb'nin nadir homozigot ve çift heterozigot formlarına (örn. CC, SS, EE, SC) sahip hastalarda HbA mevcut değildir; dolayısıyla HbA1c değeri belirlenemez.