İleri Glikasyon Son Ürünleri

Öncelikle endojen olarak oluşan AGE’ler ile ekzojen olarak absorbe edilen AGE’ler ayırt edilmelidir.

Endojen oluşum, kan şekerinin uzun süreli yüksek seyretmesi (kronik hiperglisemi) sonucu gerçekleşir. Fruktoz glukozdan daha güçlü şekilde AGE oluşumu sağlar [1]. 

Tahıllar ve özellikle buğdayın da AGE oluşumuna yol açtığı bilinmektedir. Buğdayın yapısında bulunan amilopektin A amilazlar tarafından hızla sindirilip emildiğinden kan glukozunun yükselmesine neden olur. Oksidatif stres ve inflamasyonun endojen AGE formasyonunu belirgin biçimde arttırdığına dair çalışmalar mevcuttur [2].

Organizmada AGE’ler sadece endojen olarak oluşmazlar, dışarıdan gıdalarla da alınıp absorbe edilebilirler. Et, salam-sosis, pastırma ve hatta peynirler AGE içeren ürünlerdir. Öncelikle gril yapma, kızartma ve yağda kızartma ile uzun süreli yüksek ısıda pişirme işlemleri AGE miktarını misliyle artırabilir. Genel olarak birçok doymuş yağ asidi içeren gıdalar AGE açısından zengindir.

Glikasyon süreci ve sonunda oluşan ileri glikasyon ürünleri, birçok hastalığın ve hastalık komplikasyonlarının oluşmasında kök nedendir. Bunlara örnek olarak, Tip 2 Diyabet, kalp-damar hastalıkları [3], osteoporoz [4], artrit [5] sayılabilir. Neden olarak bir yandan glikasyonun önemli düzenleyici enzimler ve membran sistemlerinin işlevselliğini bozduğu, diğer yandan da AGE’lerin önemli metabolik süreçleri etkilediği varsayılmaktadır. AGE’ler inflamatuvar hücreler üzerindeki AGE reseptörlerine [RAGE] bağlanıp NFκB artışı yaratarak sistemik inflamasyon ve oksidatif strese yol açarlar. Yine monosit ve makrofajlardan, interlökin-1, interlökin-6, TNF-α ve IGF-1 (insulin-like growth-factor-1) sekresyonunu aktive eder [6, 7]. Endotel hücrelerde sentezlenen VCAM-1 ve ICAM-1 gibi adezyon molekülleri ise endotelyal inflamasyona neden olur. AGE’ler, indüklenebilir NO sentaz (iNOS)’ın aktivasyonuna yol açarak nitrozatif strese sebep olurlar. Yukarıda adı geçen tüm mediatörler insülin direncinin artışına bu da hipergliseminin şiddetlenmesine ve tehlikeli bir kısır döngünün indüklenmesine yol açar. NFκB aktivasyonu AGE’nin proinflamatuvar etkisini artıran RAGE’nin hücre ekspresyonunu artırır.

Diyabet ve Alzheimer hastalığındaki nöropati patogenezinde sinir hücrelerinin myelin kılıflarının glikasyonunun yer bulduğu birçok çalışma vardır [9, 10]. AGE içeriği yüksek gıda ve içecekler, damarlarda fonksiyon bozukluğuna yol açarlar ve kalp-damar sistemi üzerinde oluşturdukları hasar uzun döneme yayılır [11]. Metabolizma üzerindeki olumsuz etkilerini ise öncelikli olarak lipidler, amino asitler, enzimler, hormonlar (örn. insülin) ve/veya büyüme faktörleri gibi çok sayıdaki kısa ömürlü yapıların glikasyonu yoluyla gösterirler. 

AGE testi ELISA yöntemi ile yüksek hassasiyette tespit edilmektedir. 

Az miktarda kan örneği yeterli olmaktadır. Örnek p.tesi, salı, çarşamba ve perşembe günleri saat 12.00’ye kadar alınmalıdır. Sonuç 1 hafta gibi bir süre içinde üretilir.

Serum AGE düzeyinin düşürülmesi hipergliseminin düzelmesini ve oksidatif stres ile kronik inflamasyonun azalmasını sağlar. Bunun sağlanması için beslenme alışkanlıklarının yeniden düzenlenmesi önemlidir.  

AGE düzeyinin bilinmesi beslenme düzenlenmesine ilişkin hastanın motive edilmesini de sağlayacaktır. Et, salam-sosis, pastırma ve peynir ile yüksek glisemik indekse sahip tüm gıdaların yanı sıra buğday ve diğer tahıllara da dikkat edilir zira tahıl ürünlerinin tüketilmesi (kepekli un ürünleri de dahil) kan glukoz düzeyinin belirgin şekilde artmasını sağlamaktadır.

Sakai M,: Experimental studies on the role of fructose in the development of diabetic complications. Kobe J Med Sci. 48:125-36, 2002

Schiekofer S. et al.: Acute hyperglycemia causes intracellular formation of CML and activation of ras, p42/44 MAPK, and nuclear factor kapa B in PBMCs. Diabetes 52: S.621– 633, 2003

Koschinsky T. et al.: An environmental risk factor in diabetic nephropathy. PNAS 94: S.6474-6479, 1997

Sanguineti R. et al.: Advanced Glycation End Products Play Adverse Proinflammatory Activities in Osteoporosis. Mediators of Inflammation 2014: S. 975872, 2014

Vlassara H et al. Recent progress in advanced glycation and diabetic vascular disease: role of advanced glycation end product receptors. Diabetes 45: 65-66, 1996

Chuah et al.: Receptor for Advanced Glycation End Products and Its Involvement in Inflammatory Diseases. Int J Inflammation 2013: S.403460, 2013

Ott C. et al. Role of advanced glycation end products in cellular signaling. Redox biology 2: S.411–429, 2014

Wewer RM Arteriosclerosis and the two faces of endothelial nitricoxide synthetase. Circulation 97:108-112, 1998

Singh V. P. et al.: Advanced Glycation End Products and Diabetic Complications. Kor J of Physiol & Pharmacol 18: S.1–14, 2014

Angeloni C.: Role of Methylglyoxal in Alzheimer‘s Disease. Bio Med Res Int S.238485, 2014

Uribarri J et al.: Single oral challenge by advanced glycation end products acutely impairs endot helial function in diabetic and nondiabetic subjects. Diabetes Care 30: 2579-2582, 2007